W miesiącu kwietniu Zespół Folklorystyczny „Wielkopolanie” gościł w „swoich progach” Natalyę Bondarchuk – mistrzynię choreografii, ekspertkę folkloru ukraińskiego. Po wybuchu wojny na Ukrainie Nalatalya wraz ze swoją córką Nastiyą opuściły Lwów i przybyły do Krakowa. W mieście tym, w szkołach, przedszkolach, zespołach poprowadziła warsztaty z kultury muzyczno-tanecznej Ukrainy, skąd przyjechała do Poznania.

W stolicy Wielkopolski przez pięć dni warsztatów Natalya prezentowała niezwykle bogaty, żywiołowy folklor kilku ukraińskich regionów okraszając go ciekawostkami historycznymi, pokazem strojów, a także autentycznych wykonań. Przez pierwsze trzy dni tancerze podstawowego składu Zespołu „Wielkopolanie” poznawali kulturę Hucułów. Obok Bojków, z którymi sąsiadują od zachodu i Łemków, jest to jedna z trzech głównych grup górali, mieszkających we wschodniej części łuku karpackiego. Huculi w większości żyją dziś na Ukrainie na dawnych Kresach RP. Można ich podzielić na galicyjskich, bukowińskich i zakarpackich. Jak opowiadała przybyła choreografka stworzyli oni oryginalną kulturę regionalną, w tym kulturę taneczną, pełną żywiołowości, charakterystycznych ruchów i figur, wymagającą niezwykłych umiejętności od jej wykonawców.  Dla młodzieży „Wielkopolan” ukraińska choreografka przygotowała huculski taniec Kosmaczanka, pochodzący ze wsi Kosmacz położonej nad rzeką Pistyną. Kosmacz jest jedną z najstarszych osad w regionie huculskim w powiecie Kosowskim w obwodzie Iwano-Frankowskim. W oryginalnej choreografii Volodymyra Petryka „Wielkopolanie” nauczyli się charakterystycznych tańców wśród których poznali „Kołomyjki” zwykle tańczone przez sześć par, „Resheto” (nazwane tak od dużego sita), podczas którego pary kręcą się w ciasnym kręgu, a jego sekwencje i kroki przypominają siew ziarna oraz „Huculkę”, podczas której kilka lub kilkadziesiąt osób chwyta się za  ramiona i tańczą w koło aż do szalonego wiru. Mężczyźni urozmaicają ten taniec, kucając i tańcząc z ugiętymi kolanami przy ziemi, a następnie podskakują jak „szczupaki” śpiewając i pokrzykując.

Jak mówi stare huculskie powiedzenie: „Tańcz, tańcz, ale nie za mocno, bo przegapisz swoje Zbawienie!”

Podczas warsztatów tancerze zespołu mogli poznać niezmiernie pomysłową, wypełnioną bogactwem charakterystycznych instrumentów huculką muzykę. Wśród klasycznego instrumentarium wyróżnić można skrzypce, telenc (leszczynowy flecik alikwotowy) na którym gra się jednym palcem, sopilkę (rodzaj trzyczęściowego fletu pasterskiego), który imituje śpiew ptaków wykorzystując do tego suwak do zmiany wysokości tonu. Kolejne instrumenty występujące w tradycyjnych kapelach to fujara (długi flet) wykonana z drewna leszczyny, cymbały jaworowe ważące od 9 do 12 kilogramów pokryte drewnem świerkowym lub jodłowym, bębny oraz drymby (harfy żydowskie) zrobione ze sprężyn zegarowych na których lubiły grać kobiety.

Tradycyjne kapele muzyczne, chodzące po wsi, określane były mianem “Troisti Musiky” sładały się ze skrzypiec, basoli (basu) i tamburynów (w regionach centralnych) oraz skrzypiec, cymbałów i tamburynów (w regionach zachodnich). Pierwsze wzmianki o nich pojawiły się na Ukrainie na przełomie XVII/XVIII wieku. „Troisti Musiky” (Muzycy Trójcy) odegrali ważną rolę w życiu ukraińskiej wsi, brali czynny udział podczas festiwali ludowych, wesel, jarmarkach i nie tylko wykonując głównie melodie taneczne i pieśniowe.  

Kolejny dzień warsztatów to zajęcia przeznaczone dla grupy starszej „Wielkopolan”. Podczas nich tancerze mieli okazje zapoznać się ze zwyczajem weselnym, a przede wszystkim huculskim tańcem weselnym, z Werhowynskogo obwodu, „Reszeto”. Wykonywano go, jak podawała Natalya Bondarchuk w formie rejowej na ternie całej Huculszczyzny. Taniec wypełniony wielością figur wykonywanych na zapowiedz wodzireja, zmiennością partnerów, a przede wszystkim niezwykłą otwartością dla uczestników, wprowadził poznańskich artystów w tradycyjny świat weselnych zwyczajów ukraińskich. Choreografka wspominała, że jak przeżyje się huculskie wesele to przeżyje się wszystko! Jest to jeden z najważniejszych zwyczajów rodzinnych poprzedzony na huculskiej ziemi trzema etapami: zalotami, zakończonymi wizytą swatów, zaręczynami i przygotowaniami do głównej uroczystości. Ta ostatnia również dzieli się na trzy części: przedślubną, weselną i poślubną. Uroczystości zwykle rozpoczynają się w sobotę w domach panny młodej (kniahynia) i pana młodego (kniazia). Panna młoda do ceremonii przygotowuje się w swoim domu wraz z druhnami, w tradycji to ona szyła koszulę dla narzeczonego oraz haftowała ręczniki dla jego rodziny. W tym czasie pan młody wraz z drużbami przygotowuje w swoim domu atrybut weselny – rozhen, sosnowy patyczek ozdobiony kolorowymi papierkami, wstążkami i owocami. W niedzielny poranek następuje pożegnanie narzeczonych przez rodziców zakończone przemówieniem starosty oraz rodzinnym tańcem przy stole. Następnie procesja kieruje się do cerkwi, gdzie ksiądz dokonuje koronacji nowożeńców. Kiedy zgodnie z tradycją po uroczystości cerkiewnej panna młoda częstuje gości pszennym  ciastem, procesja przenosi się do jej domu. Tam żywiołowe tańce, zwyczaje i obrzędy trwają do poniedziałku rana i zakończone są kolejnym przemówieniem starosty wioski. Jednakże to nie koniec tradycyjnej uroczystości. Po przemowie uczestnicy wesela przenoszą się do domu pana młodego, aby kontynuować hulankę. Impreza, jak mówią rodowici mieszkańcy ziemi huculskiej  nigdy się nie kończy!

Ostatni dzień pracy Natalyi na wielkopolskiej ziemi to warsztaty dla mieszkańców regionu. Kilkadziesiąt osób, przedstawicieli trzech pokoleń Wielkopolan miało okazje poznać tańce i muzykę wielu regionów Ukrainy. Folklor dziecięcy przeplatał się z kulturą muzyczno-taneczną przeznaczoną dla młodzieży i osób starszych. Przez kilka godzin uczestnicy zajęć w pocie czoła poznawali podstawowe kroki i figury m.in. takich tańców jak: „Reszeto” (taniec huculski), „Sopiloczka” (taniec dla dzieci), „Kosmaczanka”, „Gordeljanka” (taniec bukowiński) oraz tańce centralnej Ukrainy „Czerevyczky” i „Gopak” (Hopak). Ten ostatni to jeden z najbardziej popisowych tańców ukraińskiego folkloru. Wykonywany w metrum 2/4, w żywym tempie, początkowo w tradycji tylko przez mężczyzn, obecnie tańczą go także kobiety. Podczas jego realizacji wykonuje się w nim dużo różnych skoków, obrotów i przysiadów wymagających niezwykłej koordynacji, kondycji i siły. Podczas warsztatów taniec ten cieszył się ogromną popularnością zwłaszcza wśród mężczyzn. Uczestnicy zajęć mogli także zapoznać się z kulturą muzyczną i oczywiście strojami różnych regionów Ukrainy. Wielobarwne, niezwykle dostojne, wyróżniające poszczególne subregiony elementy odzieży odzwierciedlały nie tylko przynależność do grupy społecznej ale także majętność i stan cywilny. Kolor poszczególnych elementów odzieży również odgrywał istotą rolę ponieważ pokazywał wiek nosiciela. Młodzi chłopcy noszą czerwone ubrania, mężczyźni w średnim wieku noszą brązy, a czerń zarezerwowana jest dla osób starszych – te same kolory dotyczą kobiet. Bardzo dużą rolę w stroju odgrywały poszczególne jego elementy. Przykładem może być kapelusz huculski, którego z piórem po lewej stronie nosili kawalerowie, żonaci zaś mężczyźni doczepiali pióro po jego prawej. Zamężne kobiety nosiły chusty, podczas gdy dziewczęta ozdabiały głowy warkoczami. Wplatane we włosy czerwone nici tworzyły długi warkocz sięgający niemalże do ziemi. Udekorowany miedzianymi blaszkami lub ozdobnymi guzikami poprzez kilkukrotne owinięcie wokół głowy tworzył formę wieńca.

 Inne elementy stroju huculskiego to keptar (krótka, biała, bez rękawów, bogato haftowana kamizelka z owczej skóry), manta dla mężczyzn lub gugla dla kobiet (grube, szare lniane płaszcze i peleryny z kolorowymi aplikacjami), serdak (kaftan codzienny z haftem na kołnierzu i na dole przodu) oraz postole (skórzane mokasyny, zwykle z zadartym noskiem). W damskiej garderobie zamiast spódnic często znajdują się kolorowe fartuchy, noszone zarówno z przodu, jak i z tyłu. Ich dekoracja różni się w zależności od tego, gdzie w Huculszczyźnie zostały wykonane.

Na zakończenie pobytu Natalyi Bondarchuk na ziemi wielkopolskiej odbyło się spotkanie w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu z dyrektor Małgorzatą Grupińską-Bis. Obydwie Panie zapowiedziały współpracę pomiędzy zespołami kierowanymi przez ukraińską choreografkę, a zespołem „Wielkopolanie” działającym w strukturach Biblioteki. Współpraca ma dotyczy wymiany doświadczeń kulturalnych w zakresie tańca, muzyki, zwyczajów, obyczajów, a także stroju.

Był to bardzo intensywny tydzień – siedem dni wypełnionych historią, tradycjami ukraińskimi, poznawaniem kultury muzyczno-tanecznej, kultury zwyczaju, obyczaju i stroju. Ponad sto osób, trzy pokolenia, dzięki niesamowitej wiedzy Natalyi mogło „dotknąć” prawdy ziem ukraińskich, pełnej różnorodności, bogactwa  i nieskażonych scenicznych przewartościowań.

Natalya Bondarchuk – dyrektor artystyczny i główny choreograf Wzorowego Dziecięcego Teatru Tańca „Lewenya”, Teatru Tańca „Eskada” oraz ludowego zespołu „Trzecia linia” Lwowskiego Domu Oficerskiego. Członek Zarządu Oddziału Lwowskiego Związku Choreograficznego Ukrainy, komitetu organizacyjnego Ogólnoukraińskiego Konkursu Choreograficznego im P. Virskiego oraz festiwalu – konkursu choreografii ludowej Bohatera Ukrainy Myroslava Vantukha. Członek jury oraz dyrektor wielu ogólnoukraińskich i międzynarodowych festiwali i konkursów.  Dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Folkloru „Etnovyr”, który odbywa się we Lwowie pod auspicjami CIOFF (Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Folklorystycznych, Festiwali i Sztuki Ludowej) oraz kierownik Oddziału Choreografii Ludowej Centrum Dzieci i Młodzieży Galyczyny. Posiadaczka odznaki „Hetman Ukrainy Petro Sagajdaczny” za znaczący wkład we wzmacnianie zdolności obronnych Ukrainy oraz kształtowanie wśród żołnierzy wysokiego poziomu morale i cech wojskowych (2016), a także wyróżnienia Lwowskiej Obwodowej Administracji Państwowej za „Wolontariat dziecięcy” (2018). W grudniu 2021 została odznaczona medalem „Bohatera Ukrainy Myroslawa Wantucha” za wysokie osiągnięcia w sztuce choreograficznej.

                                                                                                                                PK