Strój łowicki

Region łowicki leży na Mazowszu, na zachód od Warszawy w dolinie rzeki Bzury i jej licznych dopływów, między Sochaczewem, Kutnem, Brzezinami, Rawą i Gąbinem tj. na terenie dawnego Księstwa Łowickiego. Księżacy wyróżniali się malowniczym strojem spośród otaczających ich grup etnicznych, który dzięki warunkom historycznym i ekonomicznym w przeciągu wieku przechodził bardzo szybkie przeobrażenia, od kolorów prostych poprzez cynober do barw pomarańczowych-żółtych i wreszcie do różnorodnej gamy tęczowej.

Strój męski
Męskie koszule robocze „tłuścinne”, tak samo jak świąteczne „bielunki” wykonane były z cienkiego płótna lnianego. Rękawy koszuli były szerokie, marszczone, zakończone mankietem. Mankiet ten zdobiony był barwnym haftem. Tenże sam haft znajdował się na kołnierzyku w starszego typu koszulach, a w nowszego typu zamiast na kołnierzyku znajdował się stójce. Wyszywaniem zajmowały się niemal wszystkie Łowiczanki we wsi. Kolorystyka spodni męskich zmieniała się przez długie lata. Od „biołnych lnianych potek” z pierwszej połowy XIX w, aż do pomarańczowych z charakterystycznie wyodrębnionymi wiązkami pasków w układzie pionowym z XX wieku. Spodnie przy stroju odświętnym zawsze noszono wpuszczone w buty. Lejbik to rodzaj kamizelki wykonanej z czarnego sukna, bez rękawów, sięgającej aż do bioder. Z tyłu lejbik ten jest obficie marszczony lub układany w drobne fałdki, a z przodu zapięty jest na jeden rząd metalowych guzików. Kołnierzyk jest stojący, niski ma ok. 2 cm szerokości. Wszystkie brzegi, szwy boczne i dziurki obszyte były czerwonym, kręconym sznureczkiem. Lejbiki szyto z sukna fabrycznego, cienkiego z lekkim połyskiem, podszewka najczęściej kremowa lub czerwona. W letnie dni lejbik zakładano bezpośrednio na koszulę, w pogodę chłodniejszą zakładano jeszcze spenser i białą sukmanę. Spenser to rodzaj lejbika z rękawami. Rękawy są proste, gładkie bez mankietów i bez ozdób. Spensery były w kolorze granatowym lub czarnym. Obok spenserów sukiennych, granatowych noszono na co dzień również krótkie, sięgające do pasa spenserki kolorowe. Na spenser zakładano długą sukmanę jako zasadniczą odzież wierzchnią. Najpopularniejsza z sukman noszonych w Księstwie Łowickim była sukmana z białego samodziałowego sukna. Strój Łowiczanina uzupełniał szeroki na 10-15 cm. wełniany pas, długości 3-4,5 m z frędzlami noszony na sukmanie, opasywany mocno parokrotnie i wiązany z przodu na węzeł. Później noszono pasy również na lejbiku lub spenserze, wiązane z boku na półkokardę. Pasy były tkane na zwykłym warsztacie tkackim, z podwójnie skręcanej przędzy wełnianej. Tło czerwone było w starych pasach łowickich zmieniło się z czasem na barwę pomarańczową, analogicznie do kolorystyki wełniaków. Najpowszechniej znanym i najczęściej noszonym przez Łowiczan nakryciem głowy był filcowy, sztywny kapelusz z niezbyt wysoką główką i średniej wielkości rondlem. Jego ozdobę stanowił, otaczający rondo pas aksamitu przybrany czarnymi cekinami i kolorową włóczką czy srebrnym drutem. Najnowsze kapelusze noszone przez młodzież ozdobione były aksamitką wyszytą kolorowymi haftami i koralikami.

Strój damski
Łowiczanki czesały włosy gładko z przedziałkiem na środku i splatały w dwa warkocze, które chowano pod chustę związaną na głowie. Noszono trzy rodzaje chustek: wełniane (szalinówki), jedwabne (jedwabnice) i płócienne zdobione haftem. Te ostatnie, białe, miały wyhaftowany na jednym z rogów duży motyw kwiatowy. Jedwabnice i chustki płócienne przeważnie wiązano do tyłu, szalinówki pod brodą. Krój koszul kobiecych nie różnił się niczym od męskich, miały one zawsze krój przyramkowy. Miały one szerokie rękawy wszyte w mankiet lub nowsze koszule z okresu międzywojennego bez maniektów, a przy szyi niewielki wykładany kołnierzyk. Między 1850-1900 rokiem koszule te zdobione były szyciem polskim – czyli techniką łańcuszkową, a na przełomie XX stulecia weszło w modę tzw. „szycie ruskie” tj ściegiem krzyżykowym. Najnowsze odświętne koszule „bielunki” miały także krój przyramkowy ale były znacznie krótsze, z dużym wykładanym kołnierzykiem. Zdobione były haftem płaskim i Richelieu umiejscowionym głównie na kołnierzyku, przyramkach, brzegach, niekiedy na całej powierzchni rękawów, a szyto je z tkanin bawełnianych. Najdawniejsze kiecki łowickie były jednobarwne ceglaste, bordowe, niebieskie, zielone i czerwone. W latach 40-tych ub. Stulecia zaczęto jednobarwne czerwone tło przesuwać białą „bawełnicą”, co dało pierwsze biało-czerwone pasiaki. Z chwilą założenia w Łowiczu farbiarni zamożniejsze kobiety zaczęły dodawać dookoła białego, paski w innych kolorach tzw. „przesuwnice”, z czego urosła cała kolorystyczna gama pasów. Kiecka inaczej zwana wełniakiem powstała przez zszycie spódnicy i stanika. Spódnica miała pięć do sześciu metrów szerokości. Aby była sztywna podszywano ja mocno nakrochmaloną tkanina bawełnianą. Stanik kiecki miał prosty krój, dopasowany na plecach zaszewkami. Szyto go najczęściej z czarnego aksamitu. Dolną część kiecki obszywano tą samą tkaniną, z której uszyty był stanik. Zarówno dolna część kiecki jak i cały stanik z przodu i na plecach był bardzo mocno zdobiony haftami z kolorowych nici jak i koralikami. Zapaski przeszły te same przemiany kolorystyczne co „kiecki”. Jest on bardzo mocno marszczona u góry i zszyta w szeroki pas o podobnym tle. Trzy boki zapaski, dwa podłużne i jeden poprzeczny obszyte są czarną aksamitką, haftowaną jedwabiem lub koralikami. Łowiczanki nosiły czarne, sznurowane, wysokie do pół łydki buty.