Strój kujawski

Strój kujawski - paraKujawy to wyraźnie wyodrębniony obszar, pod względem etnicznym i językowym. Granice Kujaw są częściowo wyznaczone w sposób naturalny – od wschodu stanowi je Wisła, a od zachodu zaś Noteć z jeziorami przez które przepływa. Północną stanowi pas lasów ciągnących się pomiędzy Notecią i Wisła, a miasta graniczne to Gniewkowo i Aleksandrów Kujawski. Najmniej wyraźna jest granica południowa, która przebiega na południe od miejscowości Gostynin, Krośniewice, Kłodawa, Konin. Obszar leżący w tak określonych granicach dzieli się na dwa zasadnicze podregiony: Kujawy Polne i Kujawy Leśne, o zróżnicowanej nieco gwarze i kulturze materialnej, co ma swoje odbicie nieco w strojach. Kujawy Polne, zwane Czarnymi, uważa się za kolebkę tego regionu. Nazwa ta wzięła się od niezwykle urodzajnych gleb (czarnoziem).

Strój męski
Koszule męskie codzienne były szyte z lnianego płótna, koszule świąteczne zaś były szyte z szarego lub barwionego na modro. Koszule te miały krój poncho podłużnego, wysoki, wykładany kołnierzyk, długie i proste rękawy wszyte w mankiet. Elementem ozdobnym koszuli była jedwabna lub bawełniana chusteczka w różnych odcieniach czerwieni. Na koszulę zakładano kaftan zwany jaką, czyli krótką luźną z długimi rękawami. Jaki te mogły być w kolorze amarantowym, karmazynowym, szafirowego płócienka w paski lub cętki. Mankiety, kołnierzyk i krawędzie zapięcia były ozdobione czarną, maszynową stebnówką, która je zdobiła. Przy szyi kaftan miał wysoki, stojący kołnierzyk, wszyty tak, że jego krawędzie nie stykały się na przodach. Jakę zapinano na pięć guzików lub na haftki. Na jakę wkładano rodzaj kamizelki zwanej „kataną” z granatowego sukna, podszytą czarną podszewką. Początkowo kaftany miały długie rękawy jednak po rozpowszechnieniu się jak kaftany te zanikły. Brzegi kaftanów i i kieszeni obszywano czarną tasiemką. Zapinano je na haftki, a przód zdobiono dwoma lub kilkoma rzędami guzików. Obok tego rodzaju kaftanów istniały zapinane na pętle tj. „przedsoby”, które występowały w II-ej połowie XIX wieku. Katanę tą przewiązywano jedwabnym lub bawełnianym pasem. Wszystkie pasy miały ok.3,5 m długości i 20 cm szerokości. Przepasywano się nimi z przodu do tyłu, po czy związywano z przodu na tzw. „kłódeczkę” lub „różyczkę”. Na Kujawach były spotykało się pasy brązowe, granatowe, dwubarwne, czarno lub czerwono-amarantowe, najczęściej zaś w różnych odcieniach czerwieni, a więc karmazynowe, pąsowe, amarantowe. Spodnie miał bardzo prosty krój. Szyte były zarówno z białego, barwionego lub pasiastego płótna, sukna (najczęściej granatowego), a także innych fabrycznych tkanin. W zimie natomiast noszono spodnie ze skór owczych (runem do wewnątrz). W ciągu XIX wieku okrycia głowy ulegały bardzo silnym przemianom. Noszono bowiem letnie kapelusze słomkowe, pilśniowe lub sukienne cylindry, rogatywki i futrzane wykrawanki.

Strój damski
Kujawianki szyły koszule z własnego płótna i miały one krój typu przyramkowego, były one długie, przy szyi wykończone stojącym lub przyramkowym kołnierzykiem, rękawy miały wszyte w mankiet i pozbawione były jakichkolwiek ozdób. Na koszule panny zakładały sznurówki – gorsety. Szyto je z wełny, sukna, aksamitu w różnych kolorach (granatowe, bordowe, zielone, czarne, najczęściej modre). Brzegi ich lamowano również czerwoną lub żółtą tasiemką, zapinano je na haftki lub były sznurowane. Mężatki nosiły zamiast gorsetów bluzki wykonane z tego samego materiału co spódnice. Na nie zakładały, zwłaszcza w chłodne pory roku, wcięte w pasie i sfałdowane u dołu kabaty. Zakładano je na sznurówkę lub bezpośrednio na koszulę. Były one przede wszystkim okryciem wierzchnim mężatek, ale nosić je mogły również panny. Szyte były z sukna granatowego lub ciemnozielonego. Kaftan nie miał przy szyi kołnierza tylko opadającą aż na ramiona i plecy pelerynkę. Zapinano go na haftki a naszyte na przodach dwa rzędy guzików pełniły wyłącznie funkcję ozdobną. Kujawianki nosiły zazwyczaj jednocześnie co najmniej trzy spódnice. Jako pierwszą zakładano czerwona spódnicę z wełny lub barchanu, jej dolny brzeg zdobiły czarne hafty (ząbki, listki i kwiatki). Następna była spódnica biała, płócienna haftowana, trzecia, wierzchnia szyta byłą z tkaniny jedwabnej a zimą z materiałów wełnianych. Kolorystyka spódnic była bardzo zróżnicowana, w panieńskich dominowały barwy jasne (najczęściej modre, żółte, różowe i w kwiaty), kobiety starsze i zamężne nosiły w kolorach ciemniejszych (ciemnogranatowe, zielone, bordowe, brązowe). Wykończeniem spódnicy u dołu była sztywna listwa z alpagi wykończona szczoteczką czyli strzyżoną aksamitką, powierzchu zaś naszywano aksamitną taśmę. Nieodzowna częścią kobiecego stroju kujawskiego były długie i szerokie fartuchy używane zarówno na co dzień, jak i od święta. Szyto je dawniej z niebieskiego płótna drukowanego w paski, rózgi i kółka, później zaś noszono fartuchy z materiałów fabrycznych w biało-niebieskie lub czerwone paski. Fartuchy odświętne bywały z jedwabiu, atłasu, adamaszku, w zielonych, złotych, fioletowych tkanin. Za najpiękniejsze jednak uważano fartuchy haftowane, z pąsowego, niebieskiego lub pasiastego inletu. Haft wyszywany na tych fartuchach był zawsze biały o motywach kwiatowych ułożonych pasami, zdobił on trzy jej boki i bandaże. Ubiór głowy kobiet wciągu XIX wieku ulegał znacznej ewolucji. W połowie XIX wieku, dziewczęta zawiązywały na głowie wełniana chustkę w kształt turbanu, sztuka układania chustki polegała na tym aby turban ten był jak najwyższy. Na codzień do pracy dziewczęta zakładały płócienne chusteczki, różnobarwne, złożone w trójkąt, od święta zaś zdobiły dziewczęta głowy kwiatami i nosiły także chusteczki jedwabne zwinięte w rulonik czyli wężyk, którym owijano głowy na kształt turbanu bez dna. Innym rodzajem przybrania głowy były „półkorony” wykonane z tektury z przodu podwyższonej i obciągniętej płótnem. Na nim upinano wstążki rozmaitego koloru, układano je rzędami zakrywając całkowicie tekturę. Mężatki okrywały głowę czepcem lub chustką. Noszono czepce batystowe lub płócienne, tiulowe i snutkowe. Zdobiący czepek haft był zawsze biały, płaski. Tworzył on duży motyw kwiatowy zajmujący cała powierzchnie główki kopki. Kopkę zdobiła zwinięta jedwabnica – chustka kaczorówka.

Podoba Ci się ten artykuł? Podziel się ze znajomymi: