„Ocalić od zapomnienia – kultura taneczna dawnych wsi miasta Poznania” projekt stypendialny „Mistrz – Uczeń” Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi
Poznań oraz jego dawne wsie, dziś wchodzące w skład miasta, jako dzielnice, to obszar, który dzięki silnym tradycjom kultury ludowej zachował wiele dawnych tańców – zarówno rodzimych, jak i przyjętych z zewnątrz, zwanych „przybyszami”. Tańce te wykonywane były przez lokalną ludność wiejską, w tym osiedlonych na tych terenach Bambrów – niemieckich osadników, którzy zasiedlili opustoszałe wsie.
W naturalnych warunkach wiejskiej społeczności ukształtował się repertuar taneczny wyróżniający się stylem i sposobem wykonania, przekazywany z pokolenia na pokolenie. Zawarte w nim pieśni i tańce były dobrze znane całej wspólnocie i cechowały się względną stabilnością form, choć dopuszczały różnice wynikające z osobowości, temperamentu czy fantazji wykonawców. Te cechy wpływały na indywidualny styl wykonania oraz sposób tańczenia właściwy danej grupie społecznej, związany ściśle z lokalnym zwyczajem, obrzędem i obyczajem.
Z biegiem lat, wraz z włączaniem wsi do granic miasta oraz odchodzeniem naturalnych nosicieli tradycji, lokalny folklor muzyczno-taneczny, obrzędowy i stroju zaczął zanikać.
Dzięki wieloletnim badaniom i działaniom Piotra Kulki możliwe było jego ponowne odtworzenie i przywrócenie do życia zarówno w środowisku naturalnym, jak i na scenie. Piotr Kulka stał się jedynym ekspertem oraz nauczycielem specjalizującym się w dawnym folklorze tanecznym poznańskich wsi.
W ramach stypendium Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi „Mistrz – Uczeń”, wiedza Piotra Kulki zostanie przekazana młodszemu pokoleniu i będzie kontynuowana oraz popularyzowana w kolejnych latach. Uczeń – Filip Laskowski – w trakcie projektu przyswoi bezpośrednio od mistrza umiejętności związane z wykonywaniem tradycyjnych kroków i figur charakterystycznych dla kultury tanecznej dawnych podpoznańskich wsi. Podczas 140 godzin warsztatów zapozna się z lokalnymi tańcami rodzimymi, takimi jak: wiwaty, chodzone, marsze, tańce o rytmach mazurkowych, tańce obrzędowe oraz polki. Nauka obejmie również tańce naniesione takie jak: walcerki, lendry, szocze, tyrolinki oraz zabawy taneczne.
Uczeń pozna także lokalne zwyczaje doroczne i rodzinne, a opanowane kroki i figury umożliwią mu prowadzenie warsztatów oraz tworzenie własnych układów choreograficznych zgodnych z poznańską tradycją taneczną. Wiedza i umiejętności mistrza pozwolą zachować unikatowe formy ruchu i uchronić cenne lokalne dziedzictwo kulturowe przed zapomnieniem. Filip Laskowski zapozna się również z historią osadników oraz charakterystycznymi strojami – zarówno wiejskim strojem poznańskim, jak i ubiorem Bambrów Poznańskich – które stanowiły ważny wyróżnik lokalnej tożsamości. Zwieńczeniem projektu będzie artystyczne opracowanie i prezentacja wielkanocnego zwyczaju „Gaika” podczas koncertów edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. W ich trakcie młodzi uczestnicy będą mieli okazję poznać poznańskie gry i zabawy taneczne przekazane uczniowi przez mistrza. Projekt zakończy się wystawą zdjęć i filmu dokumentującego całość działań, zorganizowaną w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu.
Piotr Kulka – mistrz projektu – jest regionalistą, tancerzem tradycyjnym i znawcą folkloru wielkopolskiego. Jako jedyny w Polsce specjalizuje się w lokalnym folklorze taneczno-muzycznym dawnych wsi miasta Poznania. Swoją wiedzę zdobywał od Mirosławy Bobrowskiej – badaczki folkloru wielkopolskiego, regionalistki i tradycjonalistki, współpracującej m.in. z Jadwigą i Marianem Sobieskimi.
Dzięki wieloletnim badaniom terenowym, kontaktom z autentycznymi nosicielami tradycji, etnografami i etnochoreografami, Piotr Kulka zgłębił tajniki taneczno-muzycznej kultury Wielkopolski, a szczególnie – niemal całkowicie zapomnianej – kultury tanecznej dawnych wsi poznańskich.
W ramach swojej działalności odtworzył zarówno tańce rodzime, jak i naniesione, charakterystyczne dla tego obszaru poznańskiego. We współpracy z regionalistami i muzealnikami zrekonstruował dwa typy strojów występujące w regionie: strój wiejski poznański oraz strój Bambrów Poznańskich. Do jego najważniejszych osiągnięć należy także odtworzenie dawnych zwyczajów i obrzędów, m.in. poznańskiego podkoziołka, oczepin poznańskich oraz – obecnie w trakcie przygotowania – zwyczaju wywożenia młodożeńcowej. Tańce takie jak wiwaty, przodki, szocze, lendry i inne – z charakterystycznymi dla regionu krokami i figurami – są dziś prezentowane nie tylko na scenie, ale również w ramach koncertów edukacyjnych w ośrodkach kultury i edukacji w Wielkopolsce oraz podczas warsztatów prowadzonych także dla polskich społeczności za granicą, m.in. w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie.
Filip Laskowski – uczeń projektu – od lat jest silnie związany z polską kulturą ludową – swoją przygodę z folklorem rozpoczął już jako siedmiolatek.
Pochodzący z Poznania tancerz i dyplomowany instruktor tańca ludowego od lat zgłębia tradycje, tańce i obrzędy Wielkopolski. Jako wieloletni członek Zespołu Folklorystycznego „Wielkopolanie” występował na prestiżowych festiwalach w kraju i za granicą, promując folklor jako ambasador kultury polskiej i regionu Wielkopolski. Stypendysta Marszałka Województwa Wielkopolskiego w dziedzinie kultury, ukończył specjalistyczny kurs instruktorski „Mazowiecka Akademia Tańca” Mazowieckiego Instytutu Kultury w Warszawie a dziś dzieli się swoją wiedzą prowadząc koncerty edukacyjne dla dzieci i warsztaty dla studentów, w tym po angielsku dla studentów międzynarodowych programu Erasmus+. Z ogromnym zaangażowaniem rozwija i dokumentuje lokalną tradycję, współpracując z wieloma ekspertami i nauczycielami tańca w Polsce, w tym z Mistrzem projektu Piotrem Kulką – wybitnym znawcą kultury Wielkopolskiej – skupiając się na zapomnianej już kulturze dawnych wsi miasta Poznania.
W swojej codziennej działalności Filip Laskowski nie tylko dba o autentyczność przekazu, lecz także inspiruje młodsze pokolenia do odkrywania wartości płynących z lokalnej tradycji. Wiedzę przekazaną w ramach programu „Mistrz-Uczeń” pragnie kultywować wśród następnych pokoleń dzieci i młodzieży.
