Lipcowe spotkania w ramach projektu "Ocalić od zapomnienia - kultura taneczna dawnych wsi miasta Poznania"

Trwa realizacja programu stypendialnego Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi „Mistrz – Uczeń”.
W lipcu mistrz Piotr Kulka przekazywał swoją wiedzę uczniowi Filipowi Laskowskiemu, koncentrując się na tańcach o rytmach mazurkowych – w szczególności kujawiakach, okrągłych oraz mazurkach charakterystycznych dla ziem poznańskich.

Filip Laskowski miał okazję zapoznać się z typowymi krokami, figurami oraz sposobami prowadzenia tańca, właściwymi zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn. Poznał również różne formy trzymań charakterystyczne dla poszczególnych tańców.

Kujawiaki – tańce zakorzenione w rodzimej tradycji – swoją nazwę zawdzięczają regionowi Kujaw, którego są reprezentatywnym przejawem. Na dawnych wsiach w okolicach Poznania wykonywano je w parach – poważnie, płynnie i bez gwałtownych ruchów. Styl ich wykonania określano symbolicznie jako taniec „z kieliszkiem na głowie” – spokojny, pozbawiony podskoków i silnych akcentów, o uproszczonych, powściągliwych formach ruchu. Jedynie przy zmianie kierunku lub fazy tańca pojawiał się wyraźniejszy przytup.

Okrągłe – tańce mazurkowe z regionu Wielkopolski – nosiły różne lokalne nazwy, takie jak „równe”, „do koła”, „prędkie” czy „żwawe”. Obok wiwatów, stanowiły jedne z najbardziej popularnych i lubianych tańców w kulturze tanecznej dawnych wsi poznańskich. Fascynujące zarówno muzycznie, tekstowo, jak i choreotechnicznie, różniły się sposobem wykonania, dynamiką oraz przebiegiem, w zależności od okoliczności, obrzędów i zwyczajów, w których były prezentowane. Zawsze towarzyszyła im przyśpiewka – zwykle radosna, żartobliwa, często z ukrytym znaczeniem. Grano je w metrum 3/8 (rzadziej 3/4), w szybkim tempie, a kończono figurą taneczną „na wiatroka” – dynamicznym obrotem pary w miejscu, z kroczonymi ruchami z nogi na nogę wokół wspólnej osi.

Mazury, powszechne w Poznaniu i okolicznych wsiach, w wersji ludowej przyjmowały różne nazwy: mazurek, goniony, obracany, zwyrtany, wyrwas, a rzadziej po prostu mazur. Nazwy te często odnosiły się do kierunku obrotu – „odsibka” oznaczała obrót w prawo, a „ksebka” – w lewo. Krótkim, kilkunastotaktowym melodiom towarzyszył często śpiew. Z czasem mazury przybierały bardziej rozbudowaną formę muzyczną, a funkcję przyśpiewki przejmowały elementy taneczne. Mazury należą do grupy trójmiarowych tańców ludowych (metrum 3/4 lub 3/8) i wykonywane były w żywym tempie. Podstawę stanowiły kroki marszowe, wspólny bieg pary do przodu oraz kroki obrotowe wokół osi tańczących.

W trakcie lipcowych warsztatów Filip Laskowski zapoznał się również z tradycyjnym strojem noszonym przez Bambrów Poznańskich oraz ludność przybywającą do miasta z okolicznych wsi.

Uczeń miał również okazję zaznajomić się z tradycyjnymi ubiorami ziem poznańskich, zobaczyć ich poszczególne elementy, a także poznać etapy ich tworzenia oraz tradycyjne techniki wykonania.

Na terenie Poznania i pobliskich wsi występowały trzy typy strojów: miejski oraz dwa stroje wiejskie – bamberski i wiejski poznański. Różniły się one znacznie pod względem kroju, kolorystyki, sylwetki oraz liczby elementów, odzwierciedlając odrębność kulturową i społeczną zamieszkujących ten teren grup.

Bamberki, zamożne gospodynie i współwłaścicielki ziemi, nosiły bogato zdobione stroje, świadczące o ich wysokim statusie. Charakterystyczne były dla nich hafty, liczne ozdoby, kwieciste kornety i złote czepce, będące symbolem prestiżu.

Z kolei kobiety w stroju wiejskim poznańskim – często pochodzące z biedniejszych rodzin i przybywające do Poznania w poszukiwaniu pracy – zajmowały najniższą pozycję w hierarchii społecznej. Ich ubiór był skromny, prosty, skrywający sylwetkę, często z białymi dodatkami mającymi świadczyć o ich czystości i pracowitości. Kobiety te zawsze pozostawały w cieniu Bambrów, co widoczne było m.in. podczas procesji Bożego Ciała.

Oba stroje – bamberski i wiejski poznański – zniknęły z poznańskich ulic na początku lat 80. XX wieku. Obecnie można je podziwiać wyłącznie w zbiorach muzealnych: w Muzeum Etnograficznym (Oddziale Muzeum Narodowego w Poznaniu) oraz w Muzeum Towarzystwa Bambrów Poznańskich.

PK

Zapraszamy do obejrzenia zdjęć z realizacji trzeciego etapu projektu, a także krótkiego filmiku podsumowującego trzeci miesiąc pracy Mistrza i Ucznia: