M: Literatura
Omawiana literatura na temat mazanek przedstawia szerokie spektrum badań dotyczących ich konstrukcji, historii, znaczenia w kulturze ludowej oraz ich miejsca w tradycji muzycznej Europy Środkowej. Wśród kluczowych pozycji znajdują się zarówno opracowania klasyczne, jak i bardziej współczesne studia, które wspólnie tworzą kompleksowy obraz tego unikatowego instrumentu.
Wczesne badania, takie jak prace Oskara Kolberga (serie “Dzieła Wszystkie Oskara Kolberga” dotyczące Wielkiego Księstwa Poznańskiego), stanowią fundamentalne źródło wiedzy o mazankach. Opisy te koncentrują się na ich funkcji w kulturze ludowej, kontekście społecznym oraz związku z innymi instrumentami. W podobnym duchu prace Franza Tetznera (1902) oraz Włodzimierza Kamińskiego (1971) opisują mazanki w kontekście ich miejsca w szerszym ludowym instrumentarium muzycznym ziem polskich.
Jadwiga Sobieska i Marian Sobieski w swoich publikacjach (np. “Z zagadnień polskiego ludowego instrumentarium muzycznego” czy “Polska muzyka ludowa i jej problemy”) dostarczają szczegółowych analiz konstrukcyjnych mazanek. Prace te skupiają się na technologii ich budowy, wykorzystanych materiałach oraz analogiach z innymi instrumentami ludowymi, takimi jak łużyckie “male fidle”. W tym samym nurcie znajduje się opracowanie Ewy Dahlig-Turek, “Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce” (2001), które poddaje analizie konstrukcję mazanek w kontekście polskich ludowych instrumentów smyczkowych.
Mazanki są omawiane również w międzynarodowym kontekście, np. w “Die Geige in der europäischen Volksmusik” (1977) oraz w pracach Ludvíka Kunza (1979), które przedstawiają rozwój skrzypiec w kulturze ludowej Europy Środkowej i Wschodniej. Publikacje te ukazują podobieństwa konstrukcyjne oraz funkcjonalne między mazankami a innymi instrumentami smyczkowymi w regionie.
Prace Jadwigi Sobieskiej (np. “Folklor muzyczny w Rzeszowskiem i Lubelskiem”) oraz badania Ewy Dahlig-Turek i Marianny Pomianowskiej (2014, “Polskie fidele kolanowe. (Re)konstrukcja”) koncentrują się na praktyce wykonawczej, roli społecznej mazanek oraz ich odbudowie jako elementu współczesnej praktyki muzycznej.
Współczesne opracowania, takie jak prace Ewy Dahlig-Turek dotyczące rekonstrukcji mazanek, ukazują wysiłki mające na celu odtworzenie tego instrumentu na podstawie istniejących zabytków oraz opisów historycznych. Te badania podkreślają znaczenie mazanek jako ważnego elementu dziedzictwa kulturowego Wielkopolski i Ziemi Lubuskiej.
Podsumowując, omawiana literatura oferuje wszechstronny wgląd w temat mazanek, łącząc perspektywy historyczne, konstrukcyjne i etnomuzykologiczne. Dzięki tej różnorodności podejść badania te przyczyniają się do lepszego zrozumienia roli tego instrumentu w kulturze polskiej oraz jego związków z tradycją muzyczną Europy Środkowej.
Analizowane pozycje literaturowe:
- Franz Tetzner, 1902, Die Slawen in Deutschland, Braunschweig.
- Kolberg, Oskar:
- DWOK 9. W. Ks. Poznańskie cz. I.
- DWOK 10. W. Ks. Poznańskie cz. II.
- DWOK 11. W. Ks. Poznańskie cz. III.
- DWOK 13. W. Ks. Poznańskie cz. V.
- DWOK 12. W. Ks. Poznańskie cz. IV.
- DWOK 14. W. Ks. Poznańskie cz. VI.
- Sobieska, Jadwiga:
- Dudy wielkopolskie, pod nazwiskiem J. Pietruszyńska, Poznań 1936.
- Szlakiem kozła lubuskiego, z M. Sobieskim, Kraków 1954.
- Wielkopolskie śpiewki ludowe, Kraków 1957.
- Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski, Kraków 1972.
- Polski folklor muzyczny, 2 cz., Warszawa 1982.
- Folklor muzyczny, w: Kultura ludowa Wielkopolski, t. 3, red. J. Burszta, Poznań 1967.
- Ahrens, C., Deutsch, W., & Haid, G. (1977). Die Geige in der europäischen Volksmusik.
- Stęszewski, Jan. 1975. „Geige und Geigenspiel in der polnischen Volksüberlieferung”.
- Agricola, Martin. 1545. Musica instrumentalis deudsch.
- Bartuszek, Joanna. 2008. „Akwarele Stanisława Putiatyckiego”.
- Dahlig, Ewa. 2001. Ludowe instrumenty skrzypcowe w Polsce.
- Dahlig-Turek, Ewa, and Maria Pomianowska. 2014. Polskie fidele kolanowe. (Re)Konstrukcja.
- Kamiński, Włodzimierz. 1971. Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich.
- Kunz, Ludvík. 1979. Husle und housle: Geige und Violine im volkstümlichen Instrumentarium der Westslawen.
- Sobieski, Marian. 1967. „Z zagadnień polskiego ludowego instrumentarium muzycznego”.
Paweł Zawadzki
Zrealizowano przy pomocy środków budżetu Województwa Wielkopolskiego.