M: Jadwiga Maria Sobieska
Jadwiga Sobieska (ur. 14 października 1909 w Warszawie, zm. 5 grudnia 1995 tamże) – wybitna polska etnomuzykolożka, znana z pionierskich badań nad polskim folklorem muzycznym. Była pierwszą badaczką, która w pełni poświęciła się dokumentowaniu i analizie polskiej muzyki ludowej, przyczyniając się do zachowania tradycyjnych melodii, instrumentów i stylów wykonawczych.
Sobieska ukończyła studia muzykologiczne na Uniwersytecie Poznańskim w 1935 roku. Już w trakcie studiów prowadziła badania terenowe w Wielkopolsce, skupiając się na grze na dudach (kozłach), a także dokumentowała folklor muzyczny Mazowsza. Jej praca magisterska „Dudy wielkopolskie” stała się podstawą do dalszych badań nad regionalnymi instrumentami.
W latach 40. XX wieku Sobieska dokonała wyjątkowego odkrycia – zidentyfikowała zapomniane instrumenty wielkopolskie, takie jak mazanki i kozioł ślubny. Po II wojnie światowej, wraz z mężem Marianem Sobieskim, kontynuowała badania nad polskim folklorem muzycznym, wykonując tysiące nagrań terenowych. Razem stworzyli Archiwum Fonograficzne w Instytucie Sztuki PAN, odtwarzając zniszczone podczas wojny zbiory dźwiękowe.
Sobiescy byli inicjatorami Ogólnopolskiej Akcji Zbierania Folkloru Muzycznego (1950–1954), w ramach której powstało 46 tysięcy nagrań tradycyjnej muzyki ludowej. Jadwiga Sobieska zajmowała się również analizą związków między melodyką instrumentalną i wokalną oraz badała zjawiska wielogłosowości w muzyce góralskiej.
Dzięki jej staraniom mazanki – małe instrumenty smyczkowe charakterystyczne dla Wielkopolski – zostały ponownie wprowadzone do świadomości badaczy i wykonawców. Sobieska postulowała także ochronę autentycznych form muzyki ludowej, promując ich włączenie do uroczystości państwowych i harcerskich.
W trakcie swojej kariery Jadwiga Sobieska opublikowała liczne prace naukowe i książki, w tym „Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski” (1972) oraz „Piosenki z Wielkopolski” (1955). Jej działalność dokumentacyjna, naukowa i popularyzatorska na rzecz muzyki ludowej zaowocowała licznymi nagrodami, w tym Nagrodą im. Oskara Kolberga (1974).
Jadwiga Sobieska zmarła w Warszawie w 1995 roku, pozostawiając po sobie ogromny dorobek naukowy, który do dziś stanowi podstawę badań nad polską muzyką ludową. Jej kolekcja instrumentów, przekazana do Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, jest świadectwem jej wkładu w zachowanie polskiego dziedzictwa kulturowego.
W oparciu o materiały: P. Dahliga oraz notatki własne.
Paweł Zawadzki
Zrealizowano przy pomocy środków budżetu Województwa Wielkopolskiego.