Strój wsi miasta Poznania

W Poznaniu – największym mieście Wielkopolski, obok strojów miejskich i bamberskich, występował jeszcze jeden odrębny, charakterystyczny ubiór, zwany strojem poznańskim. Jego powstanie i rozwój wiąże się ze zjawiskiem migracji ludności w wielkopolskich wsi i jej masowym napływem do Poznania po 1918 roku. Napływająca w okresie międzywojennym ludność zachowywała swój strój ludowy. Dotyczy to głównie kobiet, mężczyźni bowiem chcąc szybko wtopić się w miejskie tło, najczęściej porzucali wyróżniający ich ubiór regionalny. Kobiety natomiast, przebywając w obcym, wielkomiejskim świecie, silnie trwały przy dawnych formach znanego im dotąd życia. W ten sposób stały się one użytkowniczkami – ujednoliconego z czasem – wiejskiego stroju poznańskiego. Nosiły go zarówno kobiety starsze, jak i młodsze mężatki, ale przede wszystkim dziewczęta, pracujące jako pomoce domowe i służące. Wykształcenie się i utrzymanie wiejskiego stroju wynikało także z prozaicznych, ale istotnych powodów. Kobiety przybywające ze wsi, ze względu na swoje nie najlepsze warunki materialne, nie mogły sobie po prostu pozwolić na ubiór miejski. Niemałą rolę w wykształceniu się i funkcjonowaniu stroju poznańskiego odegrał Kościół katolicki, jego obrzędowość oraz organizacje o charakterze religijnym. Dzięki powiązaniom stroju z obrzędowością Kościoła katolickiego, od czasu zakładania go „do sztandaru” i „do obrazu” w latach 20. XX wieku, ubiory wiejskie noszone w Poznaniu zostały ujednolicone. Poznański strój charakteryzował się przede wszystkim prostą linią i stonowanymi, spokojnymi barwami. Podkreślało to z kolei piękno haftów, zdobiących czepki, kryzy i fartuszki, które były typową częścią składową wielkopolskich strojów ludowych.

Strój młodej dziewczyny
W hierarchii ubiorów uroczystych strój biały stanowił najbardziej cenioną i najbardziej reprezentatywną odmianę stroju poznańskiego. Nosiły go wyłącznie młode dziewczyny, panny. Strój składał się ze spódnicy, zwanej też spódnikiem wierzchnim i z jaczki, uszytych z białego, lekko przezroczystego woalu, tworzących komplet. Jaczka plecy miała gładkie, natomiast przody zapinano na guziki lub zatrzaski, a obie strony zapięcia zdobiono zakładkami oraz wstawkami z koronki. Jaczka taka posiadała długie rękawy oraz kołnierzyk na stójce. Jako bieliznę do wszystkich odświętnych i uroczystych ubrań wkładano wykrochmalony spódnik, uszyty z białego płótna, ozdobiony dołem falbanką z wyrabianej fabrycznie koronki oraz staniczek z rękawkami, również uszyty z białego płótna. Przód spódnika zakrywał niebieski fartuszek, wykonany ze sztucznego jedwabiu o długości takiej jak spódnik wierzchni. Przystrojem strojów odświętnych i uroczystych był gorsik, nazwany także kryzikiem Wykonany był on z tiulu bawełnianego i ręcznie haftowano, używając głównie motywów roślinnych i geometrycznych. Ozdobą noszoną na kryziku były korale z przypiętą z tyłu niebieską wstążką zawiązywaną w kokardę z końcami opadającymi aż do pasa. Do uroczystego stroju zakładano białe lub czarne pończochy i czarne buty za skórki, zapinane na paski. Obowiązkowo dziewczęta jak i kobiety zamężne nakrywały głowę czepkiem. Był on wykonany z tiulu, ozdobiony haftem ręcznym o wzorach kwiatów, winogron lub układów geometrycznych. Do czepka doczepiano wstęgi, również tiulowe, haftowane, które zawiązywano pod szyją w kokardę.

Ubranko modrakowe
Innymi, ale także uroczystymi strojami, były, występujące w kilku kolorach, wełniane komplety złożone ze spódnicy i jaczki. Przykładem takiego wełnianego, również bardzo uroczystego stroju, było ubranko modrakowe, które nosiły zarówno kobiety starsze, mężatki ale również młode dziewczyny. Ubranko to składało się ze spódnicy ułożonej w fałdy, zapinanej w środkowej części przodu na haczyk lub haftkę oraz z prostej jaczki, zapinanej też z przodu na zatrzask lub guzik. Jedyną jej ozdoba były zakładki, znajdujące się po obu stronach zapięcia. Istotnym wyróżnikiem stroju uroczystego był tiulowy fartuch ręcznie haftowany. Uroczystym akcentem ubranka modrakowego były wstęgi jedwabne, białe i malowane w kwiaty, doczepiane do korali. Pozostałe elementy, czyli bielizna, czepek i kryzik oraz rękawiczki były podobne we wszystkich odmianach stroju odświętnego i uroczystego. |

Strój codzienny – wyjściowy
Innym przykładem stroju poznańskiego był strój wyjściowy pełniący funkcję stroju codziennego. Występował on w dwóch wariantach – jako strój wyjściowy letni bądź zimowy. Ubiór wyjściowy zimowy składał się z ciemnej, półdługiej spódnicy z wełny fabrycznej, pod którą zakładano spódnik flanelowy i drugi płócienny. Do tego noszono jaczki, również w ciemnych barwach np.: czarne, granatowe lub brązowe, uszyte z wełny lub grubszego płótna. Sięgały one do bioder czasem niżej. Pod jaczkę zakładano koszulę płócienną z długim rękawem. Na co dzień kobiety nosiły czarne pończochy oraz czarne buty sznurowane lub zapinane na pasek. Głowy okrywały chustami z pluszu lub wełny, które wiązano pod brodą w węzeł, z końcami luźno opadającymi na piersi.

Strój męski
Męski strój bardzo szybko zanikł, a chłopi wtopili się w społeczność miejską. Jeszcze w XIX wieku mężczyźni łączyli w swym ubiorze tradycyjne elementy chłopskiej garderoby w elementami ubioru miejskiego, aż wreszcie całkowicie przeszli na ubiór miejski.